به سومین دندان آسیای بزرگ، دندان عقل گفته می شود. این دندان کمی دیرتر از دندان های دیگر رشد می کند و به طور متوسط تا بیست سالگی می روید. با تکامل انسان و کوچک شدن فک، فضا برای رشد دندان عقل محدود شده و در نتیجه دندان عقل، خود را به شکل نهفته و نیمه نهفته نشان می دهد.

علت کشیدن دندان عقل 

       تحقیقات انجام شده در زمینه دندان عقل، نشان می دهد که این دندان ها در بسیاری از موارد مشکل ساز بوده و به جراحی ختم شده اند. بنابراین گاهی نیاز به خارج سازی آن می باشد که به دلایل زیر خلاصه می شود.       

  -گاهی این دندان ها باعث بروز درد در ناحیه مفصل فک، گوش، چشم و سر می شود و برای مقابله با پیدایش چنین دردهایی بهتر است که دندان های عقل توسط پزشک متخصص کشیده شود.

-در پشت دندان عقل، مخاط پوشاننده ای قرار دارد که روی سطح دندان عقل را می پوشاند. این مخاط با فشار دندان های بالا زخمی شده و موجب هجوم تکه های غذا و میکروب به این محل می شود و به دنبال آن عفونت و درد و بوی بد دهان اتفاق می افتد.

-   دندان عقل به دلیل موقعیت قرارگیری و عدم دسترسی می تواند موجب پوسیدگی دندان های مجاور شود.

 -  گاهی دندان عقل کاملاً افقی رشد می کند (به جای رشد عمودی) و در این شرایط ریشه دندان آسیای دوم را قربانی حرکت نادرست خود می کند. اگر برای خارج کردن دندان عقل در این شرایط اقدام نشود، ریشه دندان آسیای دوم تحلیل رفته و برای درمان ریشه آن نیز باید اقدام کرد.

 -  ممکن است شما فضای کمی برای حرکت دادن دندان ها و مرتب کردن آنها به درمان ارتودنسی نیاز شود. در این شرایط، متخصص ارتودنسی پیشنهاد می کند که دندان عقل، برای داشتن فضای بیشتر خارج شود.

-  گاهی کیسه فولیکولار دندان عقل نهفته که مسوول شکل گیری تاج دندان می باشد تحت تغییراتی قرار گرفته و موجب شکل گیری کیست و تومور می شود. این گونه پاتولوژی ها معمولا در بیماران جوان تر از ۴۰ سال دیده می شود.

شیوه کشیدن دندان عقل:

اگر مقدار کافی از تاج دندان در دهان ظاهر شده و وضعیت مناسبی داشته باشد، کشیدن آن اغلب آسان است و نیازی به جراحی ندارد. اما در شرایط پیچیده تر برای خارج کردن دندان عقل نیاز به جراحی است.

دندان عقل ممکن است به صورت یک تکه خارج شود و یا به دلیل موقعیت قرار گیری در استخوان و عدم آسیب به بافت های اطراف به صورت تکه تکه به قطعات کوچکتری تقسیم شده و هرتکه به صورت جداگانه خارج شود. در نهایت لثه ناحیه جراحی با بخیه بسته خواهد شد.

مسأله قابل توجه این که برای جراحی و یا کشیدن دندان عقل، ناحیه مورد نظر کاملاً بی حس شده و بیمار اصولاً دردی احساس نمی کند.

مراقبت های پس از عمل جراحی دندان عقل

-            توصیه می شود برای احساس بهتر بیمار، 24 ساعت اول پس از جراحی از کمپرس سرد استفاده شود. (20 دقیقه بر روی موضع گذاشته و 20 دقیقه برداشته شود(.

-           مسواک زدن را از روز اول جراحی از سر بگیرید. همچنین استفاده از دهانشویه ضد عفونی کننده مفید است و به ترمیم زخم کمک می کند.

-            ممکن است در بازکردن دهان دچار مشکل شوید که معمولا طی یک هفته بر طرف می شود. استفاده از کمپرس گرم و مرطوب کمک کننده است.

-            از مسکن هایی مثل آسپرین، ایبوبروفن و یا استامینوفن استفاده کنید.

-            شب بعد از جراحی، از یک بالشت، جهت بالا نگه داشتن سر و کاهش خونریزی استفاده شود.

-            از بیرون ریختن آب دهان خودداری کنید، تا لخته تشکیل شده کنده نشود.

-            رژیم غذایی بعد از جراحی شامل غذایی نرم، خنک و پر انرژی می باشد.

-            از خوردن مایعات با نی خودداری کنید، زیرا باعث کنده شدن لخته می شود.

 در  -            ۲۴ ساعت اول پس از جراحی از هرگونه فعالیت سنگین پرهیز کنید.

-           اگر برای شما آنتی بیوتیک تجویز شد، آن را به طور کامل مصرف کنید.

-           سیگار نکشید و از مشروبات الکلی پرهیز کنید .

-           در صورت درد شدید و یا خونریزی غیر قابل کنترل پس از عمل، به پزشک مراجعه کنید.

‏ عوارض ناشی از کشیدن دندان عقل

- ایجاد حفره خشک:  اگر لخته خون در حفره ناشی از کشیدن دندان تشکیل نشود و یا به دلیل عدم مراقبت توسط بیمار خارج شود، یک حفره دردناک و با بوی بد معمولاً سه تا چهار روز بعد از خارج کردن دندان ایجاد می شود.

- ایجاد پارستزی: این عارضه به معنای تغییرات حسی در ناحیه لب پایین، چانه و فک است که ممکن است چند روز یا چند ماه و یا به ندرت به طور دائمی باشد.

-  عفونت: بیشتر در افراد با ضعف سیستم‌‌ ایمنی و‌ عدم‌ رعایت بهداشت رخ می دهد. علائم معمولا سه تا چهار روز بعد از جراحی به صورت تب، تورم، قرمزی، مزه بد دهان و خروج چرک قابل مشاهده است.

جراحی دندان عقل مرتبط با سن

بهترین سن برای خارج کردن دندان عقل زیر 20 سالگی است چرا که عوارض کمتری دارد. اگر سن شما از 25 تا 30 سالگی گذشت و هیچ مشکلی با دندان عقل کاملا نهفته خود نداشتید بهتر است به فکر خارج کردن آن نباشید چون بعید به نظر می رسد که بعد از این سن دچار بیماری لثه و یا پوسیدگی در اطراف دندان عقل شوید. کافی است هر چند سال یک بار، یک عکس رادیوگرافی از دندان تهیه کنید، تا مطمئن شوید هیچ عارضه ای ندارد.

با افزایش سن به دلیل شرایط سیستمیک بیمار و مصرف داروهای مختلف، همچنین وضعیت استخوانی و احتمال شکستن فک و آسیب به بافت های پیرامون دندان، جراحی دندان عقل می تواند مخاطره آمیز باشد و در موارد غیر ضروری بایستی از انجام آن اجتناب کرد.

دکتر« فاطمه عابدی راد» متخصص جراحی دهان،فک و صورت و عضو هیأت علمی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز